---

Behoudens politieke mirakels, wenkt over enkele maanden het stemhokje. Indien de politici hun falen onder ogen zien en ze het electoraat te hulp roepen, staan we voor één van de grootste politieke uitdagingen sinds de Koningskwestie: met z’n allen een zinvolle politieke keuze maken die het land waarin we samen leven opnieuw op koers kan zetten.
Hoe zien we dat dan? Door de bril van het heden (geïnduceerd door de opgezweepte politieke media) of met kennis van zaken van ons verleden en onze toekomst (van waar we komen en – vooral – waar we inhoudelijk naartoe willen).
Twee onderbouwde wetenschappelijke enquêtes, op een blaadje aangereikt door Luc Huyse en gekruid door Marc De Vos, werden afgelopen week aangereikt aan de IFB (ex-)cursisten. Een verhaal over een onvoltooid land, met een volk dat weet wat het wil, maar niet op zijn wenken bediend wordt. Met een sterke gezondheidszorg, die echter gped verzorgd zal moeten worden.

Het Onvoltooide Land
Afgelopen week, tijdens de Netwerkreünie, de jaarlijkse bijeenkomst van ex-cursisten, opende Marc De Vos (Itinera Institute) de ogen van de aanwezigen voor een lange reeks urgente politieke prioriteiten, die onaangeroerd op de nationale onderhandelingstafel blijven liggen.

De volgende dag deed Luc Huyse (politiek socioloog emeritus) tijdens zijn jaarlijkse bijdrage in de Managementcursus daar nog een flinke schep bovenop. Een verwijzing naar de analyses die ISPO en PIOP (de instituten voor sociaal-politiek opinieonderzoek van KUL, resp. UCL) publiceerden na de verkiezingen van 2007 bleef bij mij hangen.

Die laatste verwijzingen staan ook uitgebreider te boek in “Het Onvoltooide Land”, het historisch overzicht-met-duiding van de zowat permanente “staatkundige bouwwerf” van Belgische staatshervormingen de afgelopen 60 jaar. Luc Huyse publiceerde dit werk samen met Jos Bouveroux naar aanleiding van de onvolprezen “interview reeks” die ze hierover maakten voor Canvas en RTBf in 2009.

Side by side
Vermits ik elke 21ste een studie voor het voetlicht haal, met commentaar, ging ik op zoek naar de oorspronkelijke twee studies waarnaar Huyse verwees. Niet zo simpel, maar Google snuffelde ze binnen enkele minuten toch bijeen. Ze zijn meteen de bron van het cijfermateriaal in dit artikel.

De ISPO enquête
Le rapport PIOP 

Het mooie van beide onderzoeken is dat ze naast elkaar door onafhankelijke universitaire onderzoekers werden gedaan, elk in zijn eigen taalgemeenschap, maar dat er toch voldoende gelijklopende vragen werden gesteld, zodat een vergelijking “over de taalgrens heen” mogelijk is.

Mits enig knip-en-plak werk krijgt u hier dus zij aan zij de resultaten. Enkele opvallende conclusies zouden misschien voor een verfrissende adempauze kunnen zorgen in de snelle afdaling naar nieuwe verkiezingen die – onafwendbaar als het noodlot in een Griekse tragedie – op ons af komen. En wanneer het dan toch zover zal zijn, kunnen de politieke strategen in de diverse partijen er misschien nog eens naar kijken...?

Waar liggen de prioriteiten?
ISPO en PIOP peilden destijds (zo goed als simultaan in het najaar van 2007) naar de redenen waarom de mensen stemden zoals ze dat toen deden. Ruim 1.000 Vlaamse, resp. 700 Franstalige kiezers werden ondervraagd. Hoewel het zeer spijtig is dat deze enquêtes niet werden overgedaan na de verkiezingen van 2010, ga ik er van uit dat de basismotivatie van de publieke opinie in de tussentijd niet radicaal is verschoven.

Wat had de kiezers richting gegeven bij het stemmen? Welke politieke thema’s stonden het hoogst op de agenda in het stembushokje? Hoewel de gegevens anders verwerkt werden en de percentages dus niet vergelijkbaar zijn, steken tewerkstelling en gezondheidszorg, zowel in Vlaanderen als in Wallonië, er telkens ruim boven uit. Pensioenen, belastingen en onderwijs (in Wallonië opvallend hoger geplaatst dan in Vlaanderen) volgen.
Telkens buiten de top-10 en met beduidend lagere percentages volgt de staatshervorming die nu al meer dan 250 dagen de volledige politieke agenda bepaalt.

Wil je weten hoe dat komt, lees dan “Het Onvoltooide Land” maar. De uitleg staat er helder in. Je kan er je moderne (naoorlogse) politieke geschiedenis even bij opfrissen....
 

Concrete verschuiving van de macht
De kiezers werden destijds ook rechtstreeks ondervraagd naar hun visie op de noodzaak de sociale zekerheid te splitsen.

Vlaanderen geeft een zeer evenwichtige spreiding, met een piekje links (Splitsen! – zo goed als homogeen Vlaams Belang stemmers), een equivalent piekje rechts (alles federaal) en een piepklein uitschietertje in het midden. Vlamingen reageren op dit heikele punt dus nog verdeeld. En alleszins zijn we veel minder radicaal dan sommigen ons willen doen geloven.

Wallonië wil duidelijk van geen scheiding weten. Maar mits enige massage is een stukje verschuiving naar het midden en dus meer autonomie binnen een federale structuur niet onmogelijk. 

Welke staatsstructuur willen we eigenlijk?
De openingsvragen van de enquêtes peilden naar de wil om structuren en/of beslissingen al dan niet unitair/centraal/federaal te houden. De publieke opinie is waarschijnlijk sinds einde 2007 een stukje sterker gepolariseerd, onder invloed van de maandenlange zure commentaren en verwrongen percepties in de marge van de falende onderhandelingen.

Je zou dus kunnen stellen dat deze enquêtes het laatste onvertekende beeld geven van wat we eigenlijk willen (in tempore not yet suspecto, zogezegd), nog voor het hele huidige politieke embroglio.

De grafieken geven een helder beeld. Vlaanderen wil liefst bestuurd worden op niveau van gemeenschap of regio, terwijl Franstalig België duidelijk liever federaal blijft. Logisch.

Maar de meest rechtse staven in deze grafiek zijn belangrijker, want niet mis te verstaan en toch intussen politiek helemaal vergeten: zo goed als niemand wil de splitsing (of zoals sommigen eufemistisch zeggen de “verdamping”) van België.

Elk mogelijk compromis over de staatsstructuur ligt dus voor de brede nationale publieke politieke opinie in het beste geval in meer autonomie, maar wel binnen een federale structuur. En wanneer men naar staatsstructuren vraagt, dan polariseert de opinie en is een dergelijk compromis misschien wel mogelijk, maar het ligt toch uiterst gevoelig en moeilijk.
 

Beslissingen nemen
Wanneer de vraag anders en vooral praktischer wordt gesteld, verandert het beeld echter. Wanneer men immers vraagt wie beslissingen moet nemen (Vlaanderen/Wallonië of België?), dan geeft de publieke opinie veel duidelijk aan dat men dit wel degelijk meer “in het midden” ziet. Hoewel de linkerzijde (weg van het federale) in Wallonië helemaal ontbreekt, zijn beide landshelften het wel degelijk eens dat beslissingen dichter bij de burger en bij het terrein moeten genomen worden eerder dan nationaal/federaal/centraal.
 

Wat leren we hier uit?
Om te beginnen lijden onze politici duidelijk aan het “Flandrien syndroom”: wie gebogen over zijn fiets, de neus op het stuur, hard aan het trappen is, verliest elk zicht op de realiteit en op het bredere perspectief… Men weet op de duur niet meer waar men is, noch waar men naartoe aan het fietsen is.

Stoppen, opkijken, zich opnieuw oriënteren en zich niet te goed voelen om drastisch van richting te veranderen wanneer men ziet dat men verkeerd aan het rijden is, siert dan de kampioenen.

Vervolgens is het ongelooflijk hoe de publieke opinie (de “stem van het volk”) zich momenteel heeft laat meeslepen (of in slaap gevallen is?). Journalisten van de Nederlandse krant Het Parool die vorige week enquêteerden in Vlaanderen stelden nuchter vast dat de problemen waarmee onze politici worstelen, niet de problemen zijn waarmee de bevolking bezig is.

In dit geval kunnen alleen het middenveld en heldere opinion leaders de politieke agenda en de echte prioriteiten terug op tafel brengen. Rollebollend door hun zandbak, elkaars knikkers afpakkend en ruziënd (cfr. de recentste “mailGate” van Lieten e.a.) tonen de politici dat ze daar dringend behoefte aan hebben, zodat ze zonder gezichtsverlies terug over kunnen gaan naar de orde van de dag.

Dirk Broeckx – 21 februari 2011

---

‹‹Back