| Er is iets eigenaardig aan de gang wanneer een overtuigd liberaal als Paul De Grauwe een boek schrijft waarin hij ervoor pleit dat de vrije markt door de overheid aan banden moet worden gelegd. Aan de hand van historische en actuele voorbeelden legt hij de limieten van het kapitalisme en van de politiek bloot. Ongebreideld hebben beiden de neiging te vervallen in extremen. Dus gaat de auteur op zoek naar het noodzakelijke evenwicht tussen het vrije initiatief en de corrigerende hand van de overheid. De Grauwe’s conclusie is streng: “Als we niet tot de actie overgaan, zullen onze kleinkinderen ons niet vergeven dat we niets ondernomen hebben om hen te redden. Dat is op zich voldoende motivering om te blijven doorgaan”. Botsen op limieten
De slotwoorden van dit boek lijken wel een echo van een zelfde bezwering, in 1972 te boek gesteld door de leden van de Club van Rome (“De Grenzen van de Groei”). Toen al voorspelden ze weinig goeds voor het milieu en de duurzaamheid van de economie, indien de economische boom niet bijgestuurd zou worden. Vlak na de ‘golden sixties’ kwam de waarschuwing veel te vroeg en vandaag is het misschien te laat. | |  | We weten inmiddels allemaal al dat het met het milieu en de economie niet goed gaat. Maar waarom raakt het systeem ontregeld en krijgen we het niet in evenwicht? De Grauwe begint bij de limieten van het kapitalisme. En ook Systeem I en II duiken weer op: we denken en beslissen niet rationeel, hoewel we onszelf van het tegendeel proberen te overtuigen. Ook in de economie gebruiken we ons buikgevoel, eerder dan ons verstand, om beslissingen te nemen. Zo beslissen op wereldniveau is natuurlijk spelen met vuur.
 | | In samenwerking met Uitgeverij Lannoo kan u voor dit boek 20 % korting krijgen (*). U betaalt slechts €15,99 in plaats van €19,99 bij aankoop via www.lannooshop.be/de7de
Betalen kan veilig online of via overschrijving. |
Externe en interne limieten van het kapitalisme
‘Extern’ wil zeggen dat er geen rechtstreeks verband bestaat tussen ons gedrag en de consequenties ervan voor onszelf. In de economie botsen we bijvoorbeeld op een limiet door de roofbouw op het milieu (die een individuele consument niet meteen voelt of een bedrijf niet alleen kan corrigeren) of kuddegedrag op financiële markten (door individuele hebzucht die leidt tot bubbels... die vervolgens barsten) of het beschikken over publieke middelen (wegen, leidingen en platformen benutten we liefst gratis, eerder dan er vrijwillig voor te betalen). Daarnaast zijn er ook ‘interne’ limieten, omdat we de consequenties van ons gedrag wel meteen voelen. Zoals de waarde die we toekennen aan een goed (wat goedkoop lijkt voor de ene is duur voor de andere), verschillen in motivatie (is geld de belangrijkste drijfveer of zijn er ook andere waarden die ons in beweging brengen?) of de manier waarop we omgaan met concurrentie en samenwerking (vechten we tegen elkaar of leren we samenwerken?). ... en van de politiek
Ook de politiek kent zijn ‘externe’ en ‘interne’ grenzen. Want hoewel gebouwd op solidariteit en verdraagzaamheid voor elkaars problemen en oplossingen botst de politiek “extern” bijvoorbeeld op vriendjespolitiek of onbeslistheid. En “intern” is het moeilijk het juiste evenwicht te vinden tussen herverdelen en efficiëntie. Waar trek je zelf de grenzen in de sociale zekerheid? Wie doet beter?
Aan de hand van een aantal macro-economische indicatoren zoekt De Grauwe in Europa en de wereld naar best practices inzake het evenwicht tussen de vrije markt en de regelende overheid. Dan merk je pas hoe waardevol het is om mensen op hun 65ste op pensioen sturen in België (;-)
Zo kunnen ze in de London School of Economics tenminste een nieuwe carrière bouwen en houden ze ons met sterke cijfers een spiegel voor. Vooroordelen sneuvelen. Hoge loonkosten hoeven geen handicap te zijn, leren we in Scandinavië. Want indien hoge lonen leiden tot een hogere productiviteit en meer koopkracht, kan je daarmee betere collectieve voorzieningen en een sterke sociale zekerheid financieren. De loonkost drukken door inkomsten uit werkgeversbijdragen te vervangen door andere vormen van indirecte belastingen (BTW en andere) is dus geen wondermiddel. Het is belangrijker verstandig en efficiënt om te springen met de beschikbare middelen. De Euro als blok aan het been
Einde jaren '90 kwam Paul De Grauwe de Euro ‘uitleggen’ tijdens de IFB Managementcursus. We wisten toen haast niets van de nieuwe munt en Europa was toen bang van een zwakke Euro naast een sterke Dollar ! Het pakte wel anders uit. De Grauwe was toen pro Euro; nu klinkt het anders. De eenheidsmunt laat niet toe koerscorrecties uit te voeren via selectieve devaluaties, wanneer een lidstaat het water aan de lippen staat. Hij wijst beschuldigend naar de financiële markten die bepaalde landen economisch hebben gewurgd. Daarom moet de Europese Centrale Bank de ‘lender of last resort’ worden. Het geld dat bij gebrek aan vertrouwen werkeloos wordt opgepot en niets opbrengt, moet verstandig terug in omloop worden gebracht. Kritiek op Piketty
Voor wie niet door het boek van Piketty geraakt: lees de pittige analyse in dit boek. De Grauwe vat de kernboodschap van Piketty mooi samen en ziet, net als hem, met lede ogen het hele systeem botsen op zijn grenzen. Maar in tegenstelling met Piketty hoopt De Grauwe dat de democratie wel tijdig zal ingrijpen wanneer de herverdeling echt in het gedrang komt. Maar kan dit eigenlijk wel? Het inkomen van de Belgen is nog behoorlijk gelijkmatig verdeeld, zodat een vermogensbelasting, alleen op de hoogste inkomens, slechts een druppel op de hete plaats zal zijn voor het herfinancieren van onze sociale zekerheid. Een reformistisch scenario
Botsen kapitalisme en overheid frontaal of is een zachtere landing mogelijk? De auteur schetst in het laatste hoofdstuk een plausibel scenario waarin tijdig een evenwicht wordt gevonden. En hoewel hij ervan overtuigd is dat slingerbewegingen zullen blijven bestaan, denkt Paul De Grauwe toch dat een gulden middenweg mogelijk is via een sterke democratie (die ecologie en herverdeling ter harte neemt) en veel meer samenwerking tussen landen in de hele wereld. Maar hij is tevens zeer streng, want persoonlijk ziet hij de toekomst toch zwart in. Vandaar zijn vingerwijzing: we zijn het aan onze kleinkinderen verplicht te blijven proberen. Conclusie
Besturen doe je best niet op basis van slogans of vooroordelen; wel aan de hand van een rustige en verstandige analyse, waarin je opnieuw vertrekt van de meest fundamentele doelstellingen van zowel het kapitalisme als de overheid. “De Limieten van de Macht” helpen om zich een beter beeld te vormen van de problemen en mogelijke oplossingen voor de diepe crisis van de wereldeconomie en de geopolitiek. Dirk BROECKX – 14 december 2014 De Limieten van de Markt
(De Slinger tussen Overheid en Kapitalisme)
© 2014 Uitgeverij Lannoo en Paul De Grauwe
ISBN 978 94 014 1391 6 | 
