14/11/2017 - Big Data in Health – GDPR
Het “KVAB Standpunt 48 — Datawetenschappen en Gezondheidszorg” van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen werd gepubliceerd in maart 2017. De bodytekst is ongeveer 24 pagina’s lang en de moeite om te lezen voor al wie zijn kijk op gegevensdeling, klinisch onderzoek en Big Data in de gezondheidszorg wil verruimen.
Eigenlijk zou de ontwikkeling van een moderne, open kijk op nieuwe ontwikkelingen — zoals Big Data — van binnen de gezondheidszorg moeten komen. De geesten evolueren sneller buiten de gezondheidszoirg en die taak wordt dus voortreffelijk overgenomen door de technische wetenschappers. Ze steken er meteen een sterk technisch fundament onder.
De Standpunten van de Academie zijn een bijdrage tot wetenschappelijk onderbouwde debatten over actuele maatschappelijke en artistieke thema’s De auteurs, leden en werkgroepen van de Academie schrijven met volledige intellectuele vrijheid De goedkeuring voor publicatie door de Klasse van de Technische Wetenschappen garandeert de academische kwaliteit van de tekst.
Het lezen van deze tekst geeft een nieuwe reeks inzichten en kennis. Duidelijke definities verklaren termen die vaak nog verkeerd begrepen worden. Big Data wordt hier beschreven als een proces, waarvan elke stap belangrijk is en gerespecteerd moet worden.
De nood aan nieuwe beroepen wordt duidelijk omschreven: data ingenieurs, data wetenschappers, data strategen en data controllers zullen inzichten in de sector en medische kennis moeten combineren met technische en organisatorische competenties en kunde.
Broad consent
De aandacht gaat uiteraard ook naar de manier waarop we de eerstvolgende jaren met privacy en data gebruik zullen omgaan. Het concept van “broad consent” dat Richard Bergström (EFPIA) lanceerde verdient alle aandacht en steun. Wie in de context van GDPR werkt aan een nieuwe “opt-in” tekst voor het vragen van de geïnformeerde toestemming moet inderdaad meteen veel ruimer denken dan het akkoord voor het delen van persoonlijke gegevens binnen het zorgteam. Want dat laatste is vandaag de (veel te enge) draagwijdte van de “consent”.
Patiënten zijn meestal bereid om een veel bredere toestemming te geven, indien men hen duidelijk maakt dat hun gegevens ook voor talloze andere nuttige toepassingen gebruikt kunnen worden. En uiteraard op voorwaarde dat men de nodige garanties geeft dat daarbij hun privacy niet geschaad zal worden.
Globale gegevens behoren toe aan de gemeenschap
We moeten dus dringend een aantal nieuwe denkrichtingen ontwikkelen. Persoonlijke, individuele data zijn uiteraard de eigendom van de patiënt. Maar wanneer deze gegevens voldoende versleuteld worden en voor hele populaties bijeengebracht worden, moeten ze — ook zonder een expliciete aparte instemming — kunnen gebruikt worden voor diverse vormen van onderzoek: zuiver wetenschappelijk onderzoek, maar ook voor bv. productontwikkeling door bedrijven.
Eigenlijk zou men dit reglementair moeten vastleggen. Daar zit ook een economische logica achter: die globale gegevens werden eigenlijk gegenereerd tijdens zorg die voor het grootste stuk door de ziekteverzekering - dus door de gemeenschap - werd betaald. De gemeenschap zou dus wettelijk het recht moeten krijgen om anonieme gegevens ook vrij te gebruiken (evident mits de nodige governance die toeziet op ethisch en correct gebruik).
Privacy inbakken in het proces
Men moet zelfs nog een stap verder durven gaan. Privacy mag daarbij niet langer afgedwongen worden via ondoordringbare barrières die hergebruik van gegevens onmogelijk maken. De huidige dubbele encryptie van alle gegevens was goed om de toegang absoluut te beperken tot de kleine kring van het zorgteam van de patiënt, mits die ze zijn expliciete toestemming voor gaf. Dat maakt het hergebruik van populatiegegevens onmogelijk, terwijl we die bijvoorbeeld broodnodig hebben voor lokaal populatiemanagment (bv. in de context van lokale chronische zorgprojecten).
Vrije toegang tot geanonimiseerde of gepseudonymiseerde gegevens moet in de toekomst mogelijk worden mits aan twee voorwaarden voldaan is:
- De bescherming van de privacy moet zich vooral richten op het verhinderen of voorkomen van misbruik van de gegevens tijdens het proces van de verwerking en het gebruik van de resultaten achteraf. Dat zal dus moeten ingebakken worden in de technologie die daarbij gebruikt wordt. Het document reikt een aantal technische voorbeelden aan.
- Alles wat zorgt voor de nodige beveiliging en anonimisering zal systematisch extern / onafhankelijk gemonitord en gecertificeerd moeten worden.
De toegang tot data afschermen om privacy te beschermen heeft op dat moment geen zin meer; pro-actief misbruik van de gegevens vermijden wordt de kerntaak.
De huidige geïnformeerde toestemming en privacy aanpak moeten in elk geval ernstig in vraag gesteld worden en doorgroeien naar modernere systemen die zowel privacy beschermen als datagebruik toelaten.
Voordelen
Het document geeft ook een zeer heldere uitleg over het nuttig gebruik van gegevens in al zijn aspecten: nieuwe vormen van onderzoek en “discovery”, manieren waarop efficiëntie vergroot en tijdwinst kan worden geboekt (bv. het systematisch toepassen van het “once only” principe).
Men pleit voor een aanpak waarbij alle partijen winnen bij digitalisering: patiënten, zorgverstrekkers en betalers moeten erop vooruitgaan. En ook hier komt de Triple Aim regelmatig om de hoek kijken en staat de patiënt echt centraal.
Opmerkelijk is de passage in de tekst waar op nauwelijks twee pagina’s het hele Actieplan eGezondheid (Roadmap 2.0) wordt samengevat. Dit hoofdstukje eindigt trouwens met een bondige maar zeer hoopgevende “to be” beschrijving van de situatie voor de patiënt wanneer gegevensdeling compleet zal zijn.
Randvoorwaarden
Big data heeft een aantal dimensies die in het document goed worden belicht: Volume, Variety, Veracity, Velocity. In de gezondheidszorg komen daar nog vier randvoorwaarden bij inzake toegankelijkheid van gegevens: Findable, Accessible, Interoperable, Re-usable (FAIR). De bestaande datasilo’s moeten daarvoor dringend doorbroken worden.
Projecten zoals VIDIS bieden daar op zeer korte termijn zeker kansen voor: men werkt immers aan het consolideren van de vier diensten rond het geneesmiddel (Recip-e, Medicatieschema-Vitalink-BrusSafe-InterMed, GFD & MyCareNet). Dit biedt unieke kansen om al die gegevens toegankelijker te maken volgens de principes die in dit document naar voor worden geschoven.
Men beschrijft helder de modernste tools en methodologieën die beschikbaar zijn om het kluwen van bestaande databronnen en standaarden te ontwarren en bruikbaar te maken
Conclusie
Ik moest weer denken aan de “Europese Vragen” van Peter Hinssen: bij innovaties beginnen we in Europa altijd met het opsommen van de obstakels en redenen waarom we denken dat die niet gaan werken, in plaats van eerst te kijken wat we ermee winnen en hoe we die vooruitgang kunnen maximaliseren.
Wie dit document leest botst evenzeer op talloze emotionele obstakels: het is vaak strijdig met de gangbare ideeën en de privacy cultuur van de medische en farmaceutische wereld. Wie dat gevoel krijgt moet leren om die obstakels niet langer te beschouwen als redenen om te remmen of zelfs op zijn stappen terug te keren. Bekijk die (hoofdzakelijk mentale) obstakels eens als “bugs” die je al doende, tijdens de ontwikkeling van het project, zal wegwerken.
Het document besluit alleszins met een hele lijst to do’s en aanbevelingen die nuchter worden weergegeven (“Daar gaan we onze tanden eens goed in zetten”), zonder meer. Dat is — nogmaals — het voordeel wanneer men van buiten de sector naar dit onderwerp kijkt, niet gehinderd door enkele eeuwen in zichzelf gekeerde medisch-farmaceutische cultuur.
Dirk BROECKX -- 14 november 2017
Downlaod HIER het standpunt "Datawetenschappen en Gezondheidszorg"
‹‹Back
