21/11/2010 - Antibiotica en Empowerment
“Resistentie door fout antibioticagebruik kost jaarlijks 25.000 Europese levens”. Met die criante kop, gevolgd door een kort maar sensationeel artikeltje, lanceerden de media de nieuwe antibiotica campagne. In de commentaren van geciteerde experts lag het accent op de schadelijke gevolgen van ons overdreven antibioticagebruik. Gaat de therapietrouw van tante Jeanne en van mevrouw Vandenbossche, aan wie ik gisteren antibiotica afleverde, daarmee niet om zeep zijn, dacht ik onmiddellijk. En gaat die heisa hun huisartsen motiveren tot rationeler antibioticagebruik?
De mini mediastorm is intussen geluwd, maar de vraag blijft of we wel allemaal samen op de goede weg zitten naar “goed geneesmiddelengebruik”. Met “samen” bedoel ik “met iedereen aan boord”: overheid, experts, farmabedrijven, artsen, apothekers, alle patiënten...
De kapstok van het schreeuwerige persartikel (zie volledige tekst achteraan) was de tweede Europese Antibiotica Dag (18 november), die luisterrijk (zoals het dit soort activiteiten betaamt) aan de pers werd gepresenteerd in het Europese Parlement (zie eveneens achteraan). Eric Poudelet van DG Health & Consumer was bevoegde ambtenaar van dienst.
De kloof tussen informatie en aandacht
Daar moet een interessante studie achter zitten, dacht ik meteen: brandend actueel materiaal voor “de7de”!
Als would-be Digital Native google ik snel op « Poudelet », « Europees Parlement » of « Europese Commissie », « antibiotica » en « resistentie ». Op de site van het Parlement (waar de fameuze uitspraak werd gedaan) vind ik alleen info over (veel belangrijkere actuele topics!): de Drugsbestrijding, het Bosprogramma en de Bijensterfte. Bij de Europese Commissie zit het DG Health & Consumer blijkbaar ook op een andere golflengte want de actualiteit is gefocust op Behavioural Economics en Savings possible on Electricity Bill. Dan maar vol goede moed zoeken op de sites van EMA, FAGG en BAPCOC (Belgian Antibiotic Policy Coordination Committee). Ook noppes!
De multichannel communicatiestrategie rond de Europese Antibioticadag scharniert duidelijk rond de aandacht in de pers. Na flink zoeken, vertrekkend van de Belga uitnodiging naar de pers, sprokkel ik toch een reeks nuttige pointers bij elkaar (zie ook achteraan). Maar het materiaal is ofwel vaag (de Europese homepage), ofwel al wat belegen (de BAPCOC gids is van 2006), ofwel “uitsluitend Engelstalig”. Nergens iets eigentijds, authentiek, interactief, motiverend, beklijvend...
Als de aandacht al (even) zou blijven hangen op deze brandende topic, dan moet de burger, patiënt of zorgverstrekker zijn plan maar trekken om goede informatie te vinden. Blijkbaar start binnenkort opnieuw de antibiotica campagne in de media, met dezelfde spots als vorig jaar. Lekkere “push” communicatie dus. Ergens hoopt men dat dit nog werkt: “door de laatste campagnes is het antibioticagebruik toch al flink gedaald”...
Bij P4F leren we dat moderne marketing en communicatie net andersom lopen: betrek het doelpubliek (inter)actief bij het onderwerp en de aandacht zal groter en efficiënter zijn en de kans op gedragverandering navenant.
De kloof tussen wetenschap en gedrag
Maar er is nog een tweede obstakel. Gedrag wordt hoogstens voor 20% beïnvloed door rationaliteit, feiten en wetenschap. Die zijn uiteraard noodzakelijk, als solide fundamenten waarop inzicht en gedrag gebouwd kan worden. Maar er is meer nodig om het gedrag van een doelgroep te doen veranderen. Opvoeding, cultuur, percepties en emoties zijn de sterke filters waar doorheen de feiten en wetenschap lopen, alvorens we bepalen of we er al dan niet naar zullen handelen.
Iedereen weet dat roken gevaarlijk is. En toch blijven 27% van de mensen het doen. Dat heeft te maken met de verschillende motivationele strategieën die mensen hebben. Die verklaren waarom mensen niet doen wat ze zeggen en niet zeggen wat ze doen. Daarom worden wetenschappelijke richtlijnen niet blindelings gevolgd (en zijn ze in realiteit slechts in beperkte mate of helemaal niet “de standaard” in ons professioneel gedrag).
“Ja maar,” hoor ik u al zeggen, “angst aanjagen door de vermelding van 25.000 doden, dat is toch ook emotioneei!”
Inderdaad. Maar spijtig genoeg werkt het zo niet. Dreigen en angst aanjagen lukt soms nog wel in een “top-down”, zeg maar “autoriteit relatie”. In een volwassen relatie, tussen partijen op gelijke voet, zoals de moderne patiënt van zijn zorgverstrekker verwacht, kan je het vergeten. Daar werken het vingertje of dreigen al lang niet meer. Overigens wil de moderne zorgverstrekker eenzelfde volwassen relatie met de overheid of de experts, wanneer die hem willen duidelijk maken welk professioneel (voorschrijf) gedrag van hem/haar verwacht wordt. Ze slikken al lang niet meer klakkeloos wat hen verteld wordt. Ze willen het hoogstens kritisch evalueren. En slechts wat succesvol door de filter van die persoonlijke perceptie loopt, heeft kans het gedrag te veranderen.
Wie dus af wil van de 25.000 Europese doden door antibioticaresistentie en wie wil werken aan het rationeler, oordeelkundiger gebruik van antibiotica, zal anders tewerk moeten gaan dan mensen angst aan te jagen met slogans en schokkende cijfers.
Motivatie en “empowerment” van het individu worden in die context de uitdagingen van het tweede decennium van de 21ste eeuw. Empowerment veronderstelt dat de patiënt (maar evenzeer de zorgverstrekker) actief participeert en zelfstandig beslissingen kan nemen omtrent zijn gezondheid en gezondheidszorg, op basis van interactief gebruik van informatie, die op maat, vlot en gebruiksvriendelijk wordt aangereikt met moderne communicatie- en informatietechnologie.
Er is dus nog werk aan de winkel.
Dirk Broeckx – 21 november 2010
‹‹Back
