Gezondheid is gedrag. Gedrag beïnvloeden veronderstelt motivatie. Motiveren kan je makkelijk met geld... Maar wat doe je, wanneer er geen geld is? Maak het dan gewoon bij!

Neen, dit is geen oproep tot valsmunterij. Wel een oefening ‘doordenken’ na het lezen van het artikel ‘Meer geld kan de wereld redden’ in de Standaard (zaterdag 1 december). Daarin legt Bernard Lietaer (monetair architect) het belang uit van ‘community currency’ (sociale munten) aan de hand van een reeks concrete voorbeelden. Als je een krachtig instrument wil om mensen te motiveren, ‘maak’ dan een extra munteenheid waarmee je sociaal of gezond gedrag kan belonen.

In de huidige budgettair krappe omstandigheden zou je met een sociale munt dingen kunnen realiseren waar geen (gewoon) geld voor is. Hoe doe je dat?

Alternatief geld

Bernard Lietaer is zeventig en hielp dertig jaar geleden voor de Nationale Bank de ECU te ontwikkelen, de voorloper van de Euro (voor wie wat later geboren is). In het artikel in de Standaard legt hij uit wat het belang is van alternatieve munteenheden (naast klassieke nationale munten, de Euro of de Dollar) om de economie in crisistijden te stabiliseren of om mensen te motiveren tot meer sociaal gedrag.

Hij vermeldt voorbeelden zoals de ‘Torekes’, waarmee je in de Gentse wijk Rabot een volkstuintje kan huren of spaarlampen kan kopen; ‘Torekes’ verdien je door allerlei sociale klussen te verrichten. In Japan kan je de ‘Fureai Kippu’, verdienen door mantelzorg te leveren aan bejaarde patiënten; met dat sociale geld kan je later zorg voor jezelf betalen; je kan je verdiende geld ook weggeven aan familie of vrienden en dan verdubbelt het zelfs in waarde!

In beide gevallen werkt de munt los van de overheid en staat hij ook los van het klassieke geldcircuit. Telkens is er wel een organisatie die optreedt als regulator van het systeem, die de regels van het gebruik vastlegt en ervoor zorgt dat de sociale munt zijn waarde behoudt voor al wie ermee werkt. Soms heeft dat geld een concrete (papieren) vorm, soms zijn de ‘geldstromen’ helemaal virtueel en soms wordt de waarde op een digitaal platform verrekend.

Want bij nader toezien is de wereld vol van dit soort alternatieve geldsystemen. Eigenlijk is elke getrouwheidskaart met punten of elk spaarboekje waarin je zegeltjes moet plakken ‘au fond’ ook een alternatieve munt.

Geld, voor als er geen geld is

Lietaer inspireerde me echter in een heel andere richting. Dergelijke ‘sociale munten’ vullen gaten in, waarvoor het klassieke muntsysteem geen geld heeft. Ze motiveren daarenboven mensen tot ecologisch, sociaal of gezond gedrag.

In de huidige economische context is het budget van de ziekteverzekering toegeknepen tot het strikte minimum. Voor ‘nieuwe initiatieven’ is er ruimte noch geld. En dat terwijl precies nu – midden in de crisis – structurele hervormingen meer dan ooit noodzakelijk zijn: de vergrijzing zal niet wachten tot er terug budgetten beschikbaar zijn en we kunnen al evenmin wachten om nieuwe chronische zorgmodellen en de bijhorende nieuwe businessmodellen in te voeren tot Begroting de geldkraan weer open draait.

Laten we dus geld bijmaken en daarmee de dingen doen die nodig zijn. Een ‘community currency’ of sociale munt kan het nodige geld leveren, op een ogenblik dat er geen geld is.

Gezondheid is gedrag

Daarenboven kan een sociale munt ingezet worden om het gedrag van mensen positief te beïnvloeden. Gezondheid wordt sterk bepaald door gedrag: preventie, therapietrouw en mantelzorg zijn domeinen waar extra geld kan helpen om mensen in de juiste richting te sturen. Geld is vaak de makkelijkste motivator. Het hoeft zelfs echt geen ‘echt’ geld te zijn: kijk maar hoe hard mensen zich weren voor allerlei vouchers en couponnetjes, ook wanneer ze in feite slechts een marginale waarde hebben.

Dirk BROECKX – 7 december 2012

(KLIK HIER voor een complete handleiding hoe je met 'community currency' aan de slag kan)